Πώς συνδέεται ένας καρχαρίας με τα αγαπημένα μας μπισκότα;
της Πάτυ Πάνα
Τι σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη καρχαρίας; Αυθόρμητα, η πρώτη μας σκέψη στο άκουσμα αυτού του ζώου συνήθως παραπέμπει σε μεγαλόσωμα ψάρια, έτοιμα να μας καταβροχθίσουν! Κι αν όμως στην πραγματικότητα δεν είναι πάντα έτσι; Ή αν, τέλος πάντων, θέλουν να φάνε μόνο ένα κομματάκι;
Ο Καρχαρίας Κόπτης (Isistius brasiliensis), ή Cookie cutter shark ή Cigar shark είναι ένα είδος των Χονδριχθύων, το οποίο, σε αντίθεση με συγγενικά του είδη, δεν ξεπερνά το μισό μέτρο. Το χρώμα του μπορεί να είναι γκρίζο ή καφετί, ενώ κοιλιακά διαθέτει έναν σκουρόχρωμο χρωματισμό που μοιάζει με κολάρο.
Κι αν ακούς «καρχαρίας» και τρέχεις, τι να πουν και οι λουόμενοι των τροπικών νερών στον Ατλαντικό, το Νότιο Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό που έχουν περισσότερες πιθανότητες να τον συναντήσουν, καθώς η Μεσόγειος είναι cookie-cutter shark-free. Τα ιδιαίτερα αυτά ψάρια πραγματοποιούν μια αξιοθαύμαστη κατακόρυφη μετανάστευση, αφού την ημέρα διαβιούν σε βάθη έως και 3,5 χιλιομέτρων, ενώ τη νύχτα ανεβαίνουν προς την επιφάνεια σε βάθη μόλις 300 μέτρων (ουφ! ευτυχώς εμείς πάμε μέχρι τα 30 μέτρα - και πολύ μας είναι).
Κι ενώ εμείς μπορούμε να ζήσουμε τρώγοντας μόνο μπισκότα (ή έστω εγώ!), το είδος Isistius brasiliensis προτιμά κεφαλόποδα και καρκινοειδή. Ταυτόχρονα, έχει αναπτύξει και μια ιδιαίτερη τακτική ώστε να θηρεύει πολύ μεγαλύτερα από το ίδιο ζώα, χωρίς να τα σκοτώνει. Έτσι, παρά το μικρό του μέγεθος, επιτίθεται σε φάλαινες, φώκιες, καρχαρίες, δελφίνια και άλλα. Τα είδη αυτά διαθέτουν διάφορες προσαρμογές ώστε να ξεγελάσουν τα μεγαλύτερα θηράματά τους και να τους επιτεθούν. Πώς το κάνουν αυτό; Το σώμα τους καλύπτεται πλευρικά από φωτοφόρα κύτταρα που έχουν την ιδιότητα του βιοφωσφορισμού. Και φυσικά, ξεχωρίζει το σκουρόχρωμο κολάρο που αναφέρθηκε νωρίτερα, κάνοντάς τους να φαίνονται σαν πολύ μικρότερα ψάρια, όταν κανείς τους κοιτάζει από κάτω. Ένα μεγάλο θήραμα λοιπόν, όπως για παράδειγμα μια φώκια, μπορεί να ξεγελαστεί και να τους προσεγγίσει περνώντας τον για τροφή. Μετά την παραπλάνηση, ξεκινά η ύπουλη επίθεση του καρχαρία. Αρχικά, χρησιμοποιεί τα χείλη του για να αρπάξει το θήραμα, και στη συνέχεια χρησιμοποιεί τα πάνω δόντια του για να δαγκώσει και να κόψει από αυτό ένα κομμάτι σάρκας. Έπειτα, πραγματοποιεί μια περιστροφική κίνηση, καταπίνει το κομμάτι που απέσπασε από το θύμα του, και μόνο τότε το απελευθερώνει. Με τα σαρκώδη χείλη και τα κοφτερά τους δόντια μπορούν, επομένως, να απολαμβάνουν μεγαλύτερη ποικιλία στο μενού τους!
Τα σαρκώδη χείλη του Κόπτη
Πηγή: Strotman, n.d.,https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Isistius_brasiliensis_SI.jpg
Ήξερες ότι…
οι κόπτες χάνουν τα δόντια τους όλα μαζί, και τα κάτω τα καταπίνουν, με πιθανή σκοπιμότητα τη διατήρηση των επιπέδων ασβεστίου στο σώμα.
Και γιατί cookie cutter;
Πως μπλέχτηκαν τα αγαπημένα μας μπισκότα με αυτόν τον μικρό καρχαρία; Αν παρατηρήσει κανείς τα «αποτυπώματα» των σαγονιών του πάνω στα θύματά του, αυτά θυμίζουν το κουζινικό σκεύος που χρησιμοποιούμε για να φτιάξουμε τα scoops για τα μπισκότα cookies!
Tα σημάδια των επιθέσεων του Κόπτη
Πηγές εικόνων: ocregister.com, cascadiaresearch.org, ultimate-animals.com, carnivora.net
Ρομάντζα στο ηλιοβασίλεμα #not
Έχουν καταγραφεί ακόμα και κάποιες επιθέσεις του είδους στον άνθρωπο! Ο πρώτος κολυμβητής που δέχτηκε τέτοια επίθεση, το 2009, δεν διέτρεξε σοβαρό κίνδυνο, ωστόσο απέκτησε δύο στρογγυλά παράσημα από αυτή την ιδιαίτερη συνάντηση! Παρ’ όλ’ αυτά, οι κόπτες δεν αποτελούν απειλή για τον άνθρωπο, γεγονός που καταδεικνύεται από τις πολύ σπάνιες και μη θανατηφόρες επιθέσεις τους.
Το πιο αξιοπερίεργο είναι πως υπάρχουν αναφορές και για επιθέσεις σε ανθρώπινο εξοπλισμό, όπως για παράδειγμα στον θόλο ενός σόναρ, ωστόσο η πληροφορία αυτή είναι αμφισβητούμενη διότι δεν έχει ως τώρα διασταυρωθεί.
Στην κουζίνα του cookie cutter shark
H μελέτη της συμπεριφοράς του συγκεκριμένου είδους Κόπτη αλλά και γενικά των Κοπτών είναι πολύ χρήσιμη. Λόγω του ότι το ψάρι αυτό είναι έντονα μεταναστευτικό και πολύ μικρό, η συλλογή και παρατήρηση του είναι δύσκολη. Συνεπώς, ο πιο βολικός και έξυπνος τρόπος να το μελετήσουμε είναι μέσω των σημαδιών που αφήνει στα θύματά του! Χαρακτηριστικά όπως το μέγεθος και η συχνότητα των δαγκωμάτων μπορούν να μας εφοδιάσουν με στοιχεία για το μέγεθος αλλά και την εξάπλωση του είδους, δεδομένα που δεν θα μπορούσαμε να μάθουμε διαφορετικά!
Για περισσότερες πληροφορίες:
Honebrink, R., Buch, R., Galpin, P., & Burgess, G. (2011). First Documented Attack on a Live Human by a Cookiecutter Shark (Squaliformes, Dalatiidae: Isistius sp.). Pacific Science, 65(3), 365-374. https://doi.org/10.2984/65.3.365
Hoyos-Padilla, M., Papastamatiou, Y., O'Sullivan, J., & Lowe, C. (2013). Observation of an Attack by a Cookiecutter Shark (Isistius brasiliensis) on a White Shark (Carcharodon carcharias). Pacific Science, 67(1), 129-134. https://doi.org/10.2984/67.1.10
Reif, W. (1985). Functions of Scales and Photophores in Mesopelagic Luminescent Sharks. Acta Zoologica, 66(2), 111-118. https://doi.org/10.1111/j.1463-6395.1985.tb00829.x
Λίγα λόγια για την Πάτυ Πάνα...
«Γεια σας! Είμαι η Πάτυ, απόφοιτη του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, το οποίο ανέδειξε την αγάπη μου για τη Ζωολογία και με μύησε στον κόσμο των μικρών θηλαστικών! Αυτό το διάστημα παρακολουθώ το Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών Εφαρμοσμένης Οικολογίας και σχεδιάζω τα επόμενα μου βήματα, ενώ όνειρο μου είναι να ασχοληθώ με το ερευνητικό κομμάτι της επιστήμης μου. Αγαπώ τη λογοτεχνία και τη φωτογραφία, ενώ έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στα ταξίδια και τη μαγειρική!»