Μια οικονομία βασισμένη σε «φτερά»
Έγινε ενημέρωση: 11 Σεπ 2020
Σε προηγούμενα άρθρα, (βλέπε εδώ και εδώ) μιλήσαμε για την κοινωνική οργάνωση και την επικοινωνία των μελισσών. Οι μέλισσες, όμως, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ενεργά μέλη των ανθρώπινων κοινωνιών. Τώρα θα σκέφτεστε: «Πώς; Αυτό δεν βγάζει κανένα νόημα!». Κι όμως, ένα έντομο, και μάλιστα ένα έντομο που την άμεση επαφή μαζί του την έχουμε συνδέσει στο μυαλό μας με το αίσθημα πόνου, διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνία μας.
Τα δώρα της μέλισσας
Θα μπορούσε κανείς να πει, πως οι μέλισσες κάνουν ένα τεράστιο δώρο στο ανθρώπινο είδος. Ποιο είναι αυτό; Η επικονίαση. Το έντομο αυτό συμμετέχει σε μια πολύ σημαντική διαδικασία, στην εντομο-εξαρτώμενη γονιμοποίηση των φυτών. Φυτά, κυρίως τα φυτά των γεωργικών καλλιεργειών, εξαρτώνται άμεσα από αυτό το είδος γονιμοποίησης. Θα μπορούσαμε να τις αποκαλέσουμε «κύριο σύμμαχο» στον κλάδο της γεωργίας. Ειδικά οι κοινωνικές μέλισσες, αυτές που παράγουν το μέλι, το κερί, τον βασιλικό πολτό, την πρόπολη, γονιμοποιούν περίπου το 25-35% των φρούτων και των λαχανικών. Τα υπόλοιπα φυτά μπορούν να γονιμοποιηθούν από άλλες μη κοινωνικές μέλισσες ή από άλλα έντομα.
Και ποια η διαδικασία;
Οι μέλισσες τρέφονται κυρίως με το νέκταρ που παράγεται από τα άνθη των φυτών. Παράλληλα, λαμβάνουν και άλλες ουσίες από τα φυτά, όπως τη γύρη. Στην κυψέλη, λοιπόν, η ανάμειξη του νέκταρος με τη γύρη και ενός ενζύμου που παράγεται και προστίθεται από τις εργάτριες μέλισσες, οδηγεί τελικά στην παραγωγή του μελιού. Στόχος, των μελισσών, να τραφούν από το μέλι, ειδικά σε περιόδους που τα άνθη εκλείπουν, όπως για παράδειγμα τον χειμώνα.
Ας δούμε πάλι ένα ταξίδι της Μάγια. Όταν, λοιπόν, η μέλισσα μας πηγαίνει να τραφεί με νέκταρ και γύρη από ένα αρσενικό άνθος, ναι υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά άνθη, η γύρη «κολλάει» πάνω στις τρίχες του σώματός της. Εδώ να αναφέρουμε πως η γύρη που βρίσκεται στα αρσενικά άνθη αποτελεί το αντίστοιχο του ανθρώπινου σπέρματος στην αναπαραγωγική διαδικασία των φυτών. Πίσω στο ταξίδι μας, η μέλισσα στη συνέχεια επισκέπτεται ένα θηλυκό άνθος. Η γύρη που μεταφέρει μαζί της «σκουπίζεται» από το θηλυκό αναπαραγωγικό όργανο, τον ύπερο. Η μεταφορά γύρης από το αρσενικό άνθος στο θηλυκό οδηγεί στη γονιμοποίηση του φυτού.
Fun Fact
Πολλά άνθη φέρουν τόσο αρσενικά αναπαραγωγικά όργανα, τους στήμονες, όσο και θηλυκά αναπαραγωγικά όργανα, τον ύπερο. Τα άνθη αυτά καλούνται «τέλεια άνθη».
Μια οικονομία με βάση τη μέλισσα
Τώρα, πώς θα σου φαινόταν αν σου έλεγα ότι οι σύγχρονες οικονομίες εξαρτώνται άμεσα από τη ζωή των μελισσών; «Οικονομίες; Μα τi λες;». Και όμως καλά διάβασες. Η συνολική παραγωγή των φυτών, ειδικά των αγροτικών καλλιεργειών, εξαρτάται άμεσα από τη δράση των μελισσών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η παραγωγή μήλων στις ΗΠΑ. Οι μηλιές εξαρτώνται κατά 90% από τις μέλισσες για την αναπαραγωγή τους. Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε 1,35 δις δολάρια ετησίως παραγόμενα από τη γονιμοποίηση των φυτών, μέσω της συμμετοχής των μελισσών στην επικονίαση.
Κινδυνεύουν οι μέλισσες;
Ένα έντονο φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια είναι το Σύνδρομο Κατάρρευσης των Μελισσών (Colony Collapse Disorder), το οποίο αφορά τις κοινωνικές μέλισσες. Όπως προαναφέρθηκε, στις κοινωνίες αυτές καθοριστικό ρόλο για τη διατροφή έχουν οι εργάτριες. Κατά το σύνδρομο αυτό, λοιπόν, οι εργάτριες εξαφανίζονται. Η απώλεια αυτή μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση του συνόλου της κυψέλης, λόγω του σημαντικού τους έργου στη διατήρηση της. Το σύνδρομο πρωτο-παρατηρήθηκε στην Ιρλανδία κοντά στο 950 μ.Χ., ενώ εντάθηκε από το 2007 και μετά. Παρόλα αυτά, προτεινόμενες λύσεις υπάρχουν, με την κυριότερη να είναι ο περιορισμός των εντομοκτόνων σε συνδυασμό με χρήση πιο οικολογικών πρακτικών στις καλλιέργειες.
Με δύο λόγια
Όπως καταλαβαίνουμε, ένα έντομο αρκετά παρεξηγημένο αποτελεί πυλώνα για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Η τροφή μας, η οικονομία μας, η κοσμετική και άλλα πολλά στηρίζονται στην καθημερινότητα ενός μικρόσωμου σύμμαχου με τεράστιο ρόλο.
Ήξερες ότι…
Το κουταλάκι του γλυκού μέλι που έβαλες σήμερα στο τσάι σου χρειάστηκε 12 μέλισσες για να παραχθεί.
1 κιλό μέλι απαιτεί την επίσκεψη σε 2 εκατομμύρια λουλούδια.
Για περισσότερες πληροφορίες:
vanEngelsdorp D, Evans JD, Saegerman C, Mullin C, Haubruge E, et al. (2009) Colony Collapse Disorder: A Descriptive Study. PLoS ONE 4(8): e6481. doi:10.1371/journal.pone.0006481
Fun bee facts: Read all about bees and find answers to all your bee questions, greyduckgarlic.com
Gill, R., Ramos-Rodriguez, O. & Raine, N. Combined pesticide exposure severely affects individual- and colony-level traits in bees. Nature 491, 105–108 (2012). https://doi.org/10.1038/nature11585
Hung K-LJ, Kingston JM, Albrecht M, Holway DA, Kohn JR. 2018 The worldwide importance of honey bees as pollinators in natural habitats. Proc. R. Soc. B285: 20172140.
Mark J.F. Brown1, Robert J. Paxton, The conservation of bees: a global perspective, Apidologie 40 (2009) 410–416
Oldroyd BP (2007) What's Killing American Honey Bees? PLoS Biol 5(6): e168. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.0050168
Roger A. Morse Nicholas W. Calderone, The Value of Honey Bees As Pollinators of U.S. Crops in 2000, Bee Culture Magazine, March 2000 pg. 1-15
Sally M. Williamson, Geraldine A. Wright, Exposure to multiple cholinergic pesticides impairs olfactory learning and memory in honeybees, Journal of Experimental Biology 2013 216: 1799-1807; doi: 10.1242/jeb.083931
Stefano Maini, Piotr Medrzycki, Claudio Porrini. The puzzle of honey bee losses: a brief review, Bulletin of Insectology 63 (1): 153-160, 2010
εικόνες από: pexels.com