Η επιστήμη πίσω από τα όνειρα
της Χριστίνας Γκουντέλου
Ξέρεις την παροιμία << ο ύπνος θρέφει τα μωρά...>> ; Ε λοιπόν σου προτείνω να την μάθεις και να την υιοθετήσεις γιατί δεν είναι απλά μία λαϊκή ρήση αλλά έχει και επιστημονικό υπόβαθρο. Μάλλον μετά από αυτό το άρθρο θα θες να μπεις γρήγορα κάτω από τα σκεπάσματα.
Λίγα λόγια για τον ύπνο
Το σώμα μας αποτελείται από ''εσωτερικά ρολόγια'' (δες εδώ) που λειτουργούν σε ένα 24ωρο κύκλο και ελέγχουν πότε είμαστε ξύπνιοι και πότε το σώμα μας είναι έτοιμο για ύπνο. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί, το άλλο όνομα των ΄΄ρολογιών΄΄, ρυθμίζονται από πολλούς παράγοντες, όπως το φως, το σκοτάδι και το πρόγραμμα του ύπνου. Ο ύπνος είναι σημαντικός για ορισμένες λειτουργίες του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων (νευρώνες), συμβάλοντας στην εδραίωση της μνήμης. Και μπορεί να νόμιζες ότι όταν κοιμάσαι κλείνουν οι διακόπτες, αλλά δεν γίνεται έτσι ακριβώς.
Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλος και το σώμα μας παραμένουν σε εγρήγορση ενώ κοιμάστε. Πρόσφατα ευρήματα δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου αφαιρούνται τοξίνες από τον εγκέφαλο, οι οποίες συσσωρεύονται ενώ είμαστε ξύπνιοι. Ο ύπνος επηρεάζει σχεδόν κάθε τύπο ιστού και συστήματος στο σώμα μας - από τον εγκέφαλο, την καρδιά και τους πνεύμονες έως τον μεταβολισμό, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος και τη διάθεσή μας. Η έλλειψη ύπνου, ή η έλλειψη ποιοτικού ύπνου, αυξάνει τον κίνδυνο διαταραχών, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη, κατάθλιψη και παχυσαρκία και μπορεί επίσης να επηρεάσει το πόσο καλά σκεφτόμαστε, αντιδράμε, εργαζόμαστε, μαθαίνουμε και συναναστρεφόμαστε με τους άλλους.
Science Fact
Ο ύπνος είναι τόσο αναγκαίος όσο το φαγητό και το νερό.
Ταξίδι στο κέντρο των ονείρων
Τα όνειρα είναι μια υποκειμενική εμπειρία κατά τη διάρκεια του ύπνου που συχνά συνοδεύεται από έντονο οπτικό περιεχόμενο. Είναι μία σειρά φανταστικών γεγονότων που διαδέχονται το ένα το άλλο με έναν οργανωμένο τρόπο ''πλάθοντας'' μια ιστορία.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας διακρίνονται δύο τύποι ύπνου. Ο ύπνος βραδέων κυμάτων (non-REM), ο οποίος έχει τρία διαφορετικά στάδια και ο ύπνος τύπου REM (Rapid Eye Movement), ο οποίος χαρακτηρίζεται από ταχεία κίνηση των οφθαλμών, εξού και το όνομά του (Βρες εδώ περισσότερα).
Τα όνειρα είναι γενικά πιο έντονα κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, αλλά κάποιοι μπορούν να ονειρευτούν και κατά τη διάρκεια του ύπνου non-REM. Είναι τα όνειρα τυχαίοι ηλεκτρικοί παλμοί του εγκεφάλου; Έχει να κάνει με τη φαντασία μας; Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πώς και που οφείλονται τα όνειρα. Το γιατί ονειρευόμαστε δεν είναι γνωστό, αλλά τα όνειρα μπορούν να μας βοηθήσουν να επεξεργαστούμε τα συναισθήματά μας. Γεγονότα από την ημέρα μας συχνά εισβάλλουν στις σκέψεις μας κατά τη διάρκεια του ύπνου και άτομα που πάσχουν από άγχος είναι πιθανό να έχουν τρομακτικά όνειρα.
Μερικοί άνθρωποι έχουν έγχρωμα όνειρα, άλλοι θυμούνται τα όνειρά τους ασπρόμαυρα, μερικοί δεν έχουν καμία δυσκολία να θυμούνται τα όνειρά τους, ενώ άλλοι τα θυμούνται περιστασιακά ή καθόλου. Σχεδόν όλα όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου - συμπεριλαμβανομένων των ονείρων, των σκέψεων και των αναμνήσεων - ξεχνιούνται μέχρι το πρωί. Το ίδιο το φαινόμενο του ύπνου καθιστά δύσκολο να θυμηθούμε τι έχει συμβεί και τα περισσότερα όνειρα ξεχνιούνται. Μερικές φορές μπορεί να θυμηθούμε ένα όνειρο ξαφνικά, αργότερα μέσα στην μέρα ή και κάποια άλλη μέρα, υποδηλώνοντας ότι η μνήμη δεν έχει χαθεί εντελώς, αλλά για κάποιο λόγο είναι πολύ δύσκολο να ανακτηθεί.
Science Fact
Όλοι ονειρεύονται. Ονειρευόμαστε περίπου 2 ώρες κάθε βράδυ αλλά μπορεί να μην θυμόμαστε τα περισσότερα από τα όνειρά σας.
Τα όνειρα λοιπόν συμβαίνουν όντως στην πραγματικότητα όταν κοιμόμαστε ή μήπως όλα αυτά τα φανταζόμαστε όταν ξυπνάμε; Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, φαίνεται πως τα όνειρα δημιουργούνται στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια του ύπνου. Και θα σου πω πώς οι ερευνητές κατάφεραν να αποδείξουν κάτι τέτοιο! Αρχικά, κατέγραψαν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου όταν οι συμμετέχοντες κοιτούσαν εικόνες πραγμάτων. Έπειτα, οι συμμετέχοντες κοιμήθηκαν μέσα σε ένα μηχάνημα μαγνητικής τομογραφίας (fMRI). Οι εγκεφαλικές δραστηριότητες που παρατήρησαν συγκρίθηκαν με αυτές που είχαν καταγράψει κατά την θέαση των διάφορων εικόνων. Έτσι, κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν τα όνειρα των συμμετεχόντων κατά 60%, ποσοστό που μπορεί να σου φαίνεται μικρό αλλά πίστεψέ με δεν είναι!
Science Fact
Το déjà vu μπορεί να συμβεί εάν ένα άτομο βιώσει μία κατάσταση δύο φορές διαδοχικά ή μπορεί να οφείλεται σε ''σκηνές'' από τα όνειρά του. Το Déjà vécu από την άλλη, είναι ένα έντονο αλλά ψευδές αίσθημα που νιώθει κάποιος θεωρώντας ότι έχει ήδη ζήσει μία κατάσταση. Πρόσφατα, έχει θεωρηθεί μια παθολογική μορφή του déjà vu και έχει συμπεριφορικές συνέπειες.
Τι να θυμάσαι:
O εγκέφαλος και το σώμα μας παραμένουν σε εγρήγορση ενώ κοιμόμαστε.
Ο ύπνος είναι εξαιρετικά απαραίτητος, καθώς επηρεάζει σχεδόν κάθε τύπο ιστού και συστήματος στο σώμα μας.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας διακρίνονται δύο τύποι ύπνου, ο non-REM και ο REM.
Τα όνειρα γενικότερα είναι πιο έντονα κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.
Το γιατί ονειρευόμαστε δεν είναι (ακόμα?) γνωστό.
Για περισσότερες πληροφορίες:
1. Sleep Foundation, A OneCare Media Company (https://www.sleepfoundation.org/)
2. National Institutes of Health (NIH)
3. International Association for the Study of Dreams
4. About Sleep | Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development (https://www.nichd.nih.gov/health/topics/sleep/conditioninfo)
5. How Sleep Works | NHLBI, NIH (www.nhlbi.nih.gov/health-topics/how-sleep-works)
6. Brain Basics: Understanding Sleep | National Institute of Health (www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Understanding-Sleep)
7. What happens during sleep? | NICHD - Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development
(www.nichd.nih.gov/health/topics/sleep/conditioninfo/what-happens)
8. Horikawa, T., Tamaki, M., Miyawaki, Y., and Kamitani, T, “Neural decoding of visual imagery during sleep”, Science 340:639–42. doi: 10.1126/science
Λίγα λόγια για την Χριστίνα Γκουντέλου...
Γειά σας! Ονομάζομαι Χριστίνα Γκουντέλου και είμαι απόφοιτος του τμήματος Βιολογικών
Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η βιολογία ήταν
ανέκαθεν η μεγάλη μου αγάπη. Μια επιστήμη αχανής, που συνδέονται όλα μεταξύ
τους και που χωρίς αυτή δεν θα γνωρίζαμε τίποτα για την ύπαρξή μας...
Ξεκινώντας τώρα τα επαγγελματικά μου βήματα, θέλω να ακολουθήσω τον τομέα της
ιατρικής βιολογίας. Η σύνδεση ασθενειών και μικροοργανισμών μου κεντρίζει το
ενδιαφέρον και με αυτό θα ασχοληθώ και στην πρακτική μου. Ωστόσο, δεν κρύβω ότι ο κρυφός μου πόθος είναι να ασχοληθώ με την έρευνα στον τομέα του καρκίνου. Θα δούμε όμως πως τα φέρνει η ζωή!
Στον ελεύθερό μου χρόνο, μου αρέσει να ασχολούμαι με τη φωτογραφία και το χορό.