Είναι η Κολοκύθα superfood; #trickortreat
Έγινε ενημέρωση: 4 Νοε 2020
Το Halloween, Hallowe'en ή Allhalloween ή αλλιώς η Γιορτή των Αγίων Πάντων είναι η γιορτή της τελευταίας μέρας του Οκτώβρη και έχει τις ρίζες της στην Κέλτικη παράδοση και στη γιορτή Samhain ή Samuin. Αυτή η μέρα, που σηματοδοτούσε για τους Κέλτες το τέλος της συγκομιδής και την αρχή του χειμώνα, είχε ταυτιστεί στη λαϊκή συνείδηση ως μία γέφυρα μεταξύ του πάνω και κάτω κόσμου των νεκρών.
Το ορόσημο του τέλους της συγκομιδής και οι υπερφυσικοί θρύλοι που το τυλίγουν βρίσκουν τη θέση τους και στη δική μας Αρχαία Ελληνική μυθολογία, στον μύθο της Περσεφόνης. Η Περσεφόνη, η κόρη της θεάς Δήμητρας, περνούσε τον μισό χρόνο στον κάτω κόσμο και με την αρχή της άνοιξης ανέβαινε στα εγκόσμια γεμίζοντας τη φύση με άνθη και καρπούς.
Αυτές τις μέρες οι εμβληματικές σκαλισμένες κολοκύθες έχουν την τιμητική τους. Και μπορεί όταν ακούς τη λέξη «κολοκύθα» το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό να είναι το κλασικό Jack-o'-lantern, αλλά η κολοκύθα είναι ένα φυτό με πλούσιες ιδιότητες που αξίζει να το γνωρίσεις καλύτερα.
H Κολοκύθα και το γένος Cucurbita
Η κολοκύθα ανήκει στο γένος Cucurbita της οικογένειας Cucurbitaceae, η οποία αποτελείται από πολλά είδη και ποικιλίες που ευδοκιμούν σε θερμές κλιματικές συνθήκες σε όλο τον πλανήτη. Σε αυτή την οικογένεια ανήκουν εκτός από τις κολοκύθες, τα κολοκυθάκια τα πεπόνια και τα καρπούζια.
Οι γνωστές μας πορτοκαλί μεγάλες κολοκύθες που γίνονται αυτοσχέδια φανάρια τις ημέρες του Halloween ανήκουν στα είδη Cucurbita pepo και C. maxima.
Αυτά τα είδη κολοκύθας θεωρούνται ενδημικά φυτά των περιοχών του Βόρειου Μεξικό, των νοτιοδυτικών και ανατολικών ΗΠΑ, αλλά και χωρών της Νότιας Αμερικής (Αργεντινή, Βολιβία, Εκουαδόρ). Ωστόσο, η κολοκύθα έχει εκπροσώπους και σε περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας. Στην Ελλάδα, έχει φτάσει στο τραπέζι μας ως ένα θρεπτικό λαχανικό, με πλούσιες φαρμακευτικές ιδιότητες.
Η παραδοσιακή χρήση της κολοκύθας
Η Cucurbita pepo χρησιμοποιείται παραδοσιακά σε πολλές χώρες για τη θεραπεία κάποιων ασθενειών, καθώς της έχουν αποδοθεί αντιφλεγμονώδεις, αντιικές, αντιδιαβητικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Παραδοσιακή ιατρική ή “traditional medicine”
Περιλαμβάνει όλα εκείνα τα συστήματα αντιμετώπισης των ασθενειών που μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά ως λαϊκή παράδοση και βασίζονταν στη χορήγηση φυσικών ουσιών. Μετά την εγκαθίδρυση της κλασικής ιατρικής, εκτεταμένες έρευνες σε βιολογικούς ιστούς παρείχαν ενδείξεις ότι κάποια από αυτά τα «γιατροσόφια» έχουν βιολογικές δράσεις και σε αρκετές περιπτώσεις έχει γίνει και η ταυτοποίηση των ουσιών στις οποίες οφείλονται. Ωστόσο, πολλά από αυτά έχουν καταρριφθεί, ενώ ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επιστήσει την προσοχή των καταναλωτών για την επικινδυνότητα που ενδέχεται να έχουν κάποιες από αυτές τις πρακτικές.
Πάντα πριν τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής ή εναλλακτικών σκευασμάτων πρέπει να συμβουλεύεστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας.
Στην παραδοσιακή ιατρική, ιδίως στο ινδικό παραδοσιακό συστήματα Αγιουρβέδα και στην παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική, έχουν χρησιμοποιηθεί διαφορετικά μέρη του φυτού της κολοκύθας, όπως οι καρποί, οι σπόροι και τα φύλλα του φυτού.
Καρπός κολοκύθας
Η σάρκα της κολοκύθας έχει συνδεθεί με την ανακούφιση των συμπτωμάτων κούρασης και εξάντλησης και την εξασφάλιση της καθαρότητας του αίματος. Επίσης, η κολοκύθα χορηγείται στην παραδοσιακή ιατρική σε ασθενείς με κρύωμα και πονοκέφαλο για την υποχώρηση των συμπτωμάτων τους.
Σπόροι κολοκύθας
Οι κολοκυθόσποροι ή αλλιώς τα «πασατέμπος» έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των ερεθισμών της ουροδόχου κύστης και των ενοχλήσεων που προστάτη, χάρη στη διουρητική τους δράση. Επίσης, τους έχει αποδοθεί και αντιπαρασιτική δράση, και ειδικότερα έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των ταινιών του εντέρου. Οι ουσίες τους φαίνεται ότι είναι ευεργετικές για τον σπλήνα και τους πνεύμονες, αλλά και για την αντιμετώπιση άλλων παθήσεων, όπως η γαστρίτιδα, οι καούρες του στομάχου και η εντερίτιδα. Όπως και η σάρκα της κολοκύθας, οι σπόροι έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του πυρετού και των συμπτωμάτων βρογχίτιδας.
Φύλλα κολοκύθας
Τα φύλλα κολοκύθας, όπως και τα υπόλοιπα μέρη του φυτού θεωρείται ότι έχουν αντιπυρετικές ιδιότητες, αλλά έχουν χρησιμοποιηθεί επίσης στην αντιμετώπιση της ναυτίας και την ενίσχυση του αιματοκρίτη του αίματος.
Ποιες ουσίες βρίσκουμε στην κολοκύθα;
Ο καρπός της κολοκύθας χαρακτηρίζεται από την πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε έλαια και το πλούσιο περιεχόμενό του σε καροτενοειδή. Αντιθέτως, οι σπόροι κολοκύθας έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε έλαια. Το έλαιο των κολοκυθόσπορων αποτελεί πλούσια πηγή φυτοστερολών, πρωτεϊνών, πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, αντιοξειδωτικών βιταμινών, καροτενοειδών και τοκοφερολών.
Οι ουσίες αυτές έχουν απομονωθεί και χρησιμοποιηθεί σε κυτταρικές σειρές και πειραματόζωα, ώστε να διαπιστωθεί η επίδρασή τους στην υγεία του οργανισμού. Ωστόσο, έχουν απομονωθεί και μελετηθεί για τις ιδιότητές τους πολύ λίγα από τα συστατικά της κολοκύθας. Σε διάφορες μελέτες, τα προϊόντα κολοκύθας δείχνουν ευεργετικά ή ουδέτερα αποτελέσματα στη θεραπεία ασθενειών.
Δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις μελέτες έχουν γίνει είτε in vitro είτε σε μοντέλα ζώων, απαιτούνται εκτεταμένοι έλεγχοι από κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιωθούν αυτές οι ευεργετικές βιολογικές δράσεις για την υγεία του ανθρώπου. Οι μελέτες που αφορούν τη βιολογική δραστικότητα των ουσιών γίνονται με διάφορους τρόπους. Σύντομα θα μπορέσεις να μάθεις περισσότερα σε άρθρο μας του blog μας.
In vitro σημαίνει «η μελέτη που γίνεται μέσα στο γυαλί»
Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στα πειράματα in vitro περιλαμβάνουν τη διενέργεια των πειραμάτων σε ελεγχόμενες συνθήκες έξω από έναν ζωντανό οργανισμό. Πολλά πειράματα στην κυτταρική βιολογία διεξάγονται εκτός οργανισμών ή κυττάρων. Πολλά από τα πειράματα που διεξάγονται in vitro καταλήγουν σε παρατηρήσεις ή συμπεράσματα που αποτελούν τη βάση για τη διερεύνησή τους εντός των οργανισμών. Τέτοια πειράματα που περιλαμβάνουν κύτταρα ή και ολόκληρα ζώα αποτελούν έρευνες in vivo.
Το πεδίο της έρευνας φαίνεται ότι τώρα αρχίζει να ξετυλίγει την πληροφορία σχετικά με τις ιδιότητες της κολοκύθας, καθιστώντας την ένα ενδιαφέρον ερευνητικό αντικείμενο, για τη βοτανική, τη βιολογία και τη φαρμακολογία και την καλύτερη κατανόηση της συμβολής των εκχυλισμάτων της στην προστασία και στην αντιμετώπιση των διαφόρων παθήσεων.
Από την κουζίνα στις πίστες
Μπορεί στο χωριό σου να μην είχες Halloween, σίγουρα όμως έχεις πάει σε θερινό σινεμά με πασατέμπο ή έχεις εκνευριστεί με το «τσίκι-τσίκι» του διπλανού σου. Αυτό το αγαπημένο σνακ δεν είναι άλλο που τους κολοκυθόσπορους, που όπως είπαμε είναι πλούσιοι σε πολύτιμες θρεπτικές ουσίες. Οπότε χαλάλι το «τσίκι-τσίκι» του διπλανού...
Η λέξη «πασατέμπος» έχει τις ρίζες της στο ιταλικό «Passo tempo», καθώς τους τους τρως για να «περάσεις την ώρα σου». Θεωρείται ότι οι κολοκυθόσποροι ήρθαν στην Ελληνική κουλτούρα μαζί με τους ισπανόφωνους Εβραίους που εγκαταστάθηκαν στην Θεσσαλονίκη τον 16ο αιώνα και μετέφεραν αυτή την συνήθεια τους μέχρι και στις μέρες μας.
Οι κολοκυθόσποροι πρέπει να είναι από τους λίγους σπόρους που έχουν φτάσει να ηχογραφηθούν και να τραγουδηθούν στο ελληνικό πεντάγραμμο. Το τραγούδι «Πασατέμπος» καταγράφει τα ερωτικά παράπονα ενός ζευγαριού, που θα μείνουν στην ιστορία, και κυκλοφόρησε το 1946 από τον Μανώλη Χιώτη. 50 χρόνια μετά, το συναντάμε ακόμη στα ερτζιανά μέσα από τις διασκευές που έχουν γίνει κατά καιρούς.
Οπότε, από εδώ και πέρα, κάθε φορά που θα το πετυχαίνεις στο ράδιο, μαζί με το love story των στίχων...
Τι να θυμάσαι:
Η κολοκύθα είναι ένα θρεπτικό λαχανικό που μπορεί να έχει θετική επίδραση στη βελτίωση της συνολικής υγείας του οργανισμού μας, όταν συμπεριληφθεί στην καθημερινή μας διατροφή.
Στις θετικές ιδιότητες της κολοκύθας ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνονται οι αντιδιαβητικές, αντικαρκινικές, αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές δράσεις.
Αν φτιάξεις το δικό σου φανάρι Jack’ o Lantern μην ξεχάσεις να κρατήσεις τους κολοκυθόσπορους, έχουν όλα τα θρεπτικά συστατικά της κολοκύθας κλεισμένα σε μικρές ενεργειακές βόμβες που θα σε γεμίσουν ευεργετικά συστατικά.
Λοιπόν, ποια είναι η γνώμη σου τώρα για την κολοκύθα; Trick or treat;
Υ.Γ.1 Στην περίπτωση που είχες όντως Halloween στο χωριό σου, ανέβασε την κολοκύθα σου στα stories σου και κάνε μας tag. Και που ξέρεις, μπορεί να είσαι το επόμενο post στον λογαριασμό μας σε Instagram και Facebook.
Υ.Γ. 2 Μήπως διαβάζοντας το άρθρο σου δημιουργήθηκαν περισσότερες απορίες από όσες νόμιζες ότι είχες;
ΥΓ. 3 Η επιστήμη αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς και οι γνώσεις που έχουμε ανατρέπονται και εμπλουτίζονται κάθε μέρα. Έπεσε στα χέρια σου κάποια πληροφορία που θα κάνει το άρθρο πιο πλήρες;
Σε κάθε περίπτωση, μη διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μας στο email μας ή μέσω dm στο Instagram και στο Facebook. Τα βιο-λόγια μας με όσους μοιραζόμαστε την ίδια ανάγκη εξερεύνησης της επιστήμης και της ζωής γύρω μας είναι ο λόγος που στήσαμε αυτήν τη διαδικτυακή γειτονιά!
Για περισσότερες πληροφορίες:
Ratnam, N., Naijibullah, M., & Ibrahim, M. D. (2017). A review on Cucurbita pepo. Int. J. Pharm. Phytochem. Res, 9, 1190-1194.