«Διαστημικά» αρκουδάκια στο νερό;
Έγινε ενημέρωση: 7 Απρ 2021
της Θεοπίστης Νικολάου
Πως μπορεί να μοιάζει ένα ζώο που έχει το «παρατσούκλι» αρκουδάκι του νερού; Ό,τι και αν σου έρχεται στο μυαλό, μάλλον δεν θα μπορούσες να μαντέψεις πως αυτό το αρκουδάκι είναι ένας από τους πιο ανθεκτικούς οργανισμούς στον πλανήτη... και όχι μόνο στον δικό μας, κάνοντάς τα ίσως τα πιο αγαπημένα ζώα των αστροβιολόγων!
Η βόλτα ενός μικροσκοπικού βραδύπορου κάτω από το πολωμένο φως (Πηγή: Martin Kaae Kristiansen, FB: My Microscopic World)
Πως μοιάζουν και που μπορώ να τα συναντήσω;
Τα αρκουδάκια του νερού αποτελούν έναν από τους πιο παράξενους οργανισμούς του πλανήτη μας. Ανήκουν στο φύλο των ασπόνδυλων ζώων Tardigrada ή αλλιώς Βραδύπορα, που ονομάζεται έτσι λόγω του αργού βηματισμού τους, που θυμίζει τον τρόπο κίνησης της αρκούδας. Σε αυτό τους το περπάτημα οφείλεται και η ονομασία «αρκουδάκια του νερού».
Παρότι είναι πολύ ανθεκτικοί οργανισμοί, δεν έχουν τη μορφή ενός μεγάλου και δυνατού ζώου. Στην πραγματικότητα, είναι μικροσκοπικοί οργανισμοί οι οποίοι δεν ξεπερνούν το ένα χιλιοστό, και επομένως δεν μπορούμε να τους δούμε με γυμνό μάτι. Εντυπωσιακό χαρακτηριστικό τους είναι ότι μπορείς να τα βρεις πρακτικά παντού: στο χώμα του πάρκου δίπλα από το σπίτι σου, στις παραλίες που επισκέπτεσαι κατά τις καλοκαιρινές σου διακοπές, τόσο στην άμμο όσο και μέσα στη θάλασσα, ακόμα και στα πιο παγωμένα μέρη του πλανήτη, όπως την Ανταρκτική. Αυτό άλλωστε δικαιολογείται και από το γεγονός πως μέχρι σήμερα, έχουν βρεθεί περισσότερα από 1000 διαφορετικά είδη!
Fun Fact
Ίσως, αν είσαι τυχερός θα μπορούσες να βρεις αρκουδάκια του νερού ακόμα και...
στην πιλοτή του σπιτιού σου, όπως συνέβη σε έναν ερευνητή στην Ιαπωνία
που ανακάλυψε ένα νέο είδος Βραδύπορων στο parking της πολυκατοικίας του!
Παρατηρώντας τα, θα ήταν αδύνατο να μην πέσει το μάτι σου στα 4 ζεύγη ποδιών τους, όπως και στο παράξενο στην όψη κεφάλι τους, που δεν ξεχωρίζει από το υπόλοιπο σώμα τους. Το τελευταίο φέρει μία κυλινδρική οπή που μπορεί να επεκτείνεται, λειτουργώντας ως προβοσκίδα, και αντιστοιχεί στο στόμα τους. Αυτό χρησιμοποιείται με έναν ιδιαίτερο τρόπο για να εξασφαλιστεί η παροχή τροφής στα Βραδύπορα, μέσω της απομύζησης, κατά την οποία τα ζώα ρουφούν συστατικά από άλλους φυτικούς ή ζωικούς οργανισμούς.
Τι τα κάνει τόσο ανθεκτικά;
Τα χερσαία Βραδύπορα έχουν τη δυνατότητα να επιβιώνουν στις πιο ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως σε θερμοκρασίες απόλυτου μηδενός ή σε πολύ υψηλές όπως κοντά στους 150 °C, σε πολύ ισχυρές πιέσεις ή ακόμη και μετά από έκθεση στην ιονίζουσα ακτινοβολία! Η τελευταία συνθήκη προσέλκυσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι πιθανώς τους δίνει τη δυνατότητα να επιβιώσουν στο διάστημα, όπου η ακτινοβολία είναι πολύ υψηλή.
Πως καταφέρνουν, όμως να επιβιώνουν σε αυτές τις συνθήκες; Το μυστικό κρύβεται στην ικανότητά τους να καταφεύγουν σε μία κατάσταση που ονομάζεται κρυπτοβίωση, κατά την οποία μειώνουν πολύ έντονα τον μεταβολισμό τους, αφυδατώνονται σε μεγάλο βαθμό και κουλουριάζονται σαν μικρά βαρελάκια. Η μείωση της δραστηριότητάς τους σε αυτή την κατάσταση είναι το κλειδί για να αντέξουν πολλές δυσμενείς συνθήκες.
Εξωγήινοι; Μύθος ή Αλήθεια
Οι λόγοι για τους οποίους τα Βραδύπορα έχουν αυτές τις ικανότητες παραμένει ένα μυστήριο. Για αυτό, προτάθηκε η υπόθεση πως ίσως τα ζώα αυτά μπορούν να επιβιώσουν στο διάστημα επειδή… προέρχονται από το διάστημα!
Science Fact
Είναι εξωγήινοι;
Η «Θεωρία της πανσπερμίας», που προσέγγισε αυτή την πιθανότητα, υποστηρίζει πως τα Βραδύπορα δημιουργήθηκαν σε κάποιον άλλο πλανήτη ο οποίος καταστράφηκε και ορισμένοι από τους μετεωρίτες κατέφθασαν στη Γη κουβαλώντας «κοιμισμένα» αρκουδάκια σε κατάσταση κρυπτοβίωσης, τα οποία κατάφεραν να αποικίσουν τον πλανήτη μας.
Οι περίεργες ιδιότητες των Βραδύπορων είναι επιβεβαιωμένες από πειράματα που έχουν διεξαχθεί σε εργαστήρια. Ωστόσο, μπορούμε πραγματικά να υποθέσουμε πως θα επιβίωναν στο διάστημα;
Η απάντηση ήρθε από την εντυπωσιακή αποστολή LIFE του διαστημόπλοιου FOTON-M3. Σε αυτήν, Βραδύπορα του είδους Macrobiotus richtersi που βρίσκονταν τόσο σε ενεργή μορφή όσο και σε κατάσταση κρυπτοβίωσης, στάλθηκαν σε μία διαστημική βόλτα για 12 ημέρες. Με την επιστροφή τους, διαπιστώθηκε ότι όχι μόνο τα ζώα γύρισαν στη Γη αλώβητα από τη μικροβαρύτητα και την ακτινοβολία του διαστήματος, αλλά μάλιστα ορισμένα από αυτά γέννησαν αυγά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, τα οποία αργότερα αναπτύχθηκαν σε φυσιολογικά νεογέννητα αρκουδάκια του νερού.
Αστροναύτες διαρκείας… «κατά λάθος»;
Μία άλλη διαστημική αποστολή - ονόματι Beresheet - πραγματοποιήθηκε το 2019 και είχε ως στόχο να μελετήσει τα πετρώματα της Σελήνης. Όμως κάτι δεν πήγε και τόσο καλά, καθώς κατέληξε να συνθλίβεται στο φεγγάρι κατά τη διαδικασία της προσγείωσης. Το σκάφος περιείχε μία «βιβλιοθήκη» με πληροφορίες, όπως ανθρώπινο DNA και φυσικά... Βραδύπορα σε κατάσταση κρυπτοβίωσης. Το γεγονός αυτό προκάλεσε πολλές ανησυχίες. Θα μπορούσαν τα αρκουδάκια του νερού να αποδειχθούν άλλη μία φορά «επτάψυχα» και να έχουν επιβιώσει μετά τη σύγκρουση; Ακόμα και να τα κατάφεραν, υπάρχει πιθανότητα τώρα να έχουν καταφέρει να αποικίσουν στο φεγγάρι;
Δυστυχώς, προς το παρόν δεν έχουμε απαντήσεις για αυτά τα ερωτήματα. Ωστόσο, πέρα των ηθικών προβληματισμών που εγείρονται για την παρέμβασή μας μέχρι και στο περιβάλλον της Σελήνης, αυτό το δυστυχές ατύχημα θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις για το εάν είναι δυνατόν να διατηρηθεί η ζωή για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο φεγγάρι καθώς και πώς να επιτευχθεί η επιβίωση κατά το διαστημικό ταξίδι.
Από το Διάστημα… στις γκαλερί
Τόσο η παράξενη όψη τους, όσο και οι εντυπωσιακές τους ιδιότητες, δεν πέρασαν απαρατήρητες. Τα αρκουδάκια του νερού αποτελούν έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες, οι οποίοι τα απαθανατίζουν με ποικίλους τρόπους, καθώς μπορείς να συναντήσεις πίνακες στους οποίους παρουσιάζονται ως περίεργα μικρά πλάσματα μέχρι και ως αστροναύτες.
Τι να θυμάσαι:
Τα αρκουδάκια του νερού ανήκουν στο φύλο Βραδύπορα και είναι ασπόνδυλα ζώα.
Μπορούν να βρεθούν πρακτικά παντού.
Είναι πολύ ανθεκτικοί οργανισμοί λόγω της κρυπτοβίωσης.
Έχουν αποδεδειγμένα επιζήσει σε διαστημικά ταξίδια.
Για περισσότερες πληροφορίες:
A Crashed Israeli Lunar Lander Spilled Tardigrades on the Moon. https://www.wired.com/story/a-crashed-israeli-lunar-lander-spilled-tardigrades-on-the-moon/
Erdmann, Kaczmarek. (2017). Tardigrades in Space Research - Past and Future. Origins of Life and Evolution of Biospheres. 47. 545–553.
New Species of 'Indestructible' Animal Found in Surprising Place. https://www.nationalgeographic.com/news/2018/03/tardigrade-water-bear-parking-lot-japan-spd/
Ono , Saigusa, Uozumi, Matsushima, Ikeda, Sain, Yamashita. (2008). Effect of high hydrostatic pressure on to life of the tiny animal tardigrade. Journal of Physics and Chemistry of Solids. 69. 2297–2300.
Rebecchi, Altiero, Guidetti, Cesari, Bertolani, Negroni, Rizzo. (2009). Tardigrade Resistance to Space Effects: First Results of Experiments on the LIFE-TARSE Mission on FOTON-M3 (September 2007). Astrobiology. 9. 581–591.
Shahar, Greenbaum. (2020). Lessons in space regulations from the lunar tardigrades of the Beresheet hard landing. Nature Astronomy . 4. 208–209.
Λίγα λόγια για τη Θεοπίστη Νικολάου...
Γεια σας! Ονομάζομαι Νικολάου Θεοπίστη- ή όπως προτιμώ να με φωνάζουν- Θέη. Από μικρή με γοήτευε η επιστήμη της Βιολογίας διότι ήμουν περίεργη να καταλάβω πως λειτουργούν αυτά που θεωρούμε δεδομένα στο ίδιο μας το σώμα, στο περιβάλλον γύρω μας καθώς και πως μπορούν όλοι οι οργανισμοί να συμβιώνουν αρμονικά, διαμορφώνοντας τον πλανήτη μας. Για αυτό, ξεκίνησα τις σπουδές μου στο τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ, στο οποίο ακολουθώ την κατεύθυνση της Μοριακής Βιολογίας, Γενετικής και Βιοτεχνολογίας. Έχω εργαστεί στη διδασκαλία της Βιολογίας σε επίπεδο Λυκείου. Επίσης, έχω παρακολουθήσει συνέδρια που αφορούν διάφορους τομείς της Βιολογίας και προσπαθώ συνεχώς να επεκτείνω τις γνώσεις μου στον τομέα μέσω διαδικτυακών μαθημάτων. Στόχος μου είναι να εργαστώ στον χώρο της έρευνας. Οι τομείς που με ενδιαφέρουν περισσότερο είναι η Γενετική, η Νευροβιολογία, η Εξέλιξη και η Ανάπτυξη. Πέραν της Βιολογίας σημαντική θέση στη ζωή μου κατέχει η μουσική, και πιο συγκεκριμένα η άρπα, όπως επίσης και ο εθελοντισμός.