Πώς η βιολογία συνδέει το φύλο, τις ορμόνες και τα after shave
Έγινε ενημέρωση: 3 Νοε 2020
Ξυραφάκια, after shave, σουτιέν, είδη προσωπικής υγιεινής για εκείνες τις μέρες του μήνα…λέξεις άρρηκτα συνδεδεμένες με καθημερινές μας συνήθειες, τουλάχιστον από την εφηβεία και μετά. Πώς συνδέονται όμως όλα αυτά με βάση τη βιολογία;
Η απάντηση βρίσκεται στον όρο «Δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου».
Ο ορισμός του φύλου δεν είναι ένας
Μιλώντας για το φύλο, πρέπει να διασαφηνιστεί ότι ορίζεται με δύο τρόπους. Ο πρώτος ορισμός αφορά τα βιολογικά χαρακτηριστικά, δηλαδή τις γονάδες και τα σωματικά χαρακτηριστικά (βλέπε εδώ και εδώ). Ο δεύτερος, είναι ο κοινωνικός, και αφορά την αποδοχή ή όχι του βιολογικού φύλου.
Από εκεί και πέρα, η σεξουαλικότητα, που έχει άμεση σχέση με τις επιθυμίες και τις επιλογές του ατόμου, αποτελεί φάσμα, σε αντίθεση με το βιολογικό ή το κοινωνικό φύλο. Με άλλα λόγια, οι ψυχολογικοί, βιολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες που καθορίζουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό μας, οδηγούν σε μια ποικιλία σεξουαλικών προτιμήσεων.
Σεξ και σωματικά χαρακτηριστικά
Σωματικά χαρακτηριστικά φύλου είναι και τα γεννητικά μας όργανα, και η τριχοφυΐα: σε τι διαφέρουν, όμως, από άποψη χρησιμότητας, και πώς σχετίζονται με το σεξ; Οφείλουμε να ξεκινήσουμε με τον διαχωρισμό των σωματικών χαρακτηριστικών του φύλου σε πρωτογενή και δευτερογενή.
Τα πρωτογενή σωματικά χαρακτηριστικά του φύλου αφορούν όλα τα αναπαραγωγικά όργανα και ιστούς, που εμπλέκονται άμεσα στην αναπαραγωγή, όπως ο κόλπος στις γυναίκες και το πέος στους άνδρες. Αντίθετα, υπάρχουν και σωματικά χαρακτηριστικά του φύλου που εμπλέκονται έμμεσα με την αναπαραγωγή: τα επονομαζόμενα δευτερογενή σωματικά χαρακτηριστικά φύλου ή δευτερεύοντα φυλετικά χαρακτηριστικά. Ποια είναι αυτά;
Με μια γρήγορη ματιά σε αυτή την ενδεικτική λίστα δευτερογενών σωματικών χαρακτηριστικών φύλου, φαίνεται ότι αυτά, εκτός από στοιχεία της ανατομίας μας, μπορεί να παίζουν σημαντικό ρόλο και στην ψυχολογία μας. Για παράδειγμα, η αίσθηση που διαμορφώνουμε για το σώμα μας ενδέχεται να επηρεάσει τη στάση μας αναφορικά με την προσέλκυση συντρόφου. Ωστόσο, η λίστα αναφέρεται ως ενδεικτική, καθώς δεν εμφανίζουμε όλοι τα παραπάνω χαρακτηριστικά - χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει κάτι παθολογικό για τη φυσιολογία ή και ανατομία μας.
Fun Fact
Στις γυναίκες, το σχήμα της λεκάνης είναι εξελικτικά προσαρμοσμένο τόσο για την αποτελεσματική βάδιση όσο και για τη διαδικασία του τοκετού, ενώ στους άντρες καθορίζεται αποκλειστικά από την ανάγκη για δίποδη βάδιση.
Τι ευθύνεται για την ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών;
Το βιολογικό υπόβαθρο της ανάπτυξης των δευτερογενών χαρακτηριστικών βρίσκεται στις ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα, που παράγονται από συγκεκριμένα ενδοκρινικά όργανα (π.χ. φλοιός των επινεφριδίων). Οι ορμόνες αυτές, βρίσκονται και στα δύο φύλα, αλλά σε διαφορετικό βαθμό, με την τεστοστερόνη να υπερτερεί στους άντρες, και τα οιστρογόνα στις γυναίκες.
Τι είναι, όμως, ακριβώς οι ορμόνες και πώς οδηγούν στην εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών;
Για παράδειγμα, η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα, στοχεύουν στα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της τριχοφυΐας, την ανάπτυξη του στήθους κ.ο.κ., τα οποία με την παραγωγή των κατάλληλων πρωτεϊνών, θα οδηγήσουν στη σεξουαλική διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων.
Αντί επιλόγου
Αν απορείς γιατί τα κορίτσια μπαίνουν από τόσο νωρίς στο «στίβο» της… γυναικείας φύσης ή γιατί ξαφνικά τα αγόρια ξεκινούν να ασχολούνται ίσως λίγο παραπάνω με την εμφάνισή τους κατά την εφηβεία, τότε θα βρεις απαντήσεις σε ένα επόμενο μέρος.
Το σίγουρο είναι ότι τα Δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου επηρεάζουν τη ζωή μας σε πολλά θέματα εκτός από αυτό που ορίζει η ανατομία τους... και οι καθημερινές μας συνήθειες μαρτυρούν πολλά από αυτά.
Τι να θυμάσαι:
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν ταυτίζεται πάντα με το βιολογικό μας φύλο.
Τα δευτερογενή χαρακτηριστικά εμπλέκονται έμμεσα στη διαδικασία της αναπαραγωγής.
Δεν εμφανίζουν όλα τα άτομα την ίδια ποικιλία δευτερογενών χαρακτηριστικών.
Η παρουσία των δευτερογενών χαρακτηριστικών οφείλεται στην παραγωγή ορμονών, όπως η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Brooks-Gunn, J., and Warren, M.P. (1988). The Psychological Significance of Secondary Sexual Characteristics in Nine- to Eleven-Year-Old Girls. Child Development 59, 1061.
Richards, J.E., and Hawley, R.S. (2011). Sex Determination. In The Human Genome, (Elsevier), pp. 273–298.
Sherar, L.B., Baxter-Jones, A.D.G., and Mirwald, R.L. (2004). Limitations to the use of secondary sex characteristics for gender comparisons. Annals of Human Biology 31, 586–593.
Susman, E.J., Houts, R.M., Steinberg, L., Belsky, J., Cauffman, E., DeHart, G., Friedman, S.L., Roisman, G.I., Halpern-Felsher, B.L., and for the Eunice Kennedy Shriver NICHD Early Child Care Research Network (2010). Longitudinal Development of Secondary Sexual Characteristics in Girls and Boys Between Ages 9½ and 15½ Years. Arch Pediatr Adolesc Med 164, 166.
Βαλάκος Ευστράτιος, Νικήτα Ευθυμία και Παπαβασιλείου Σεβαστή. «Βιολογική Ανθρωπολογία Στην Πράξη.» Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ & Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΑΠΘ
εικόνες από: pexels.com και pixabay.com