Charles Darwin: Η ζωή και το έργο του
Έγινε ενημέρωση: 7 Απρ 2021
της Μαίρης Σπανουδάκη
Σίγουρα έχεις ακούσει το όνομά του. Είναι αρκετά «βαρύ» και συνήθως στέκεται δίπλα στην «βαριά» λέξη της Εξέλιξης. Ο Charles Robert Darwin ήταν Άγγλος φυσιοδίφης και χάρη σε αυτόν διαμορφώθηκε ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον φυσικό κόσμο, καθώς οι παρατηρήσεις του έδωσαν φως στην προέλευση της ζωής και των ειδών. Ας ακολουθήσουμε, λοιπόν, τα ίχνη της διαδρομής του μεγάλου εξελικτικού που με τις παρατηρήσεις του έθεσε τα θεμέλια ενός ολόκληρου επιστημονικού κλάδου.
Όλα ξεκίνησαν κάπως έτσι...
Ο Charles Darwin γεννήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 1809 στο Shrewsbury της Αγγλίας. Ήταν το πέμπτο παιδί της οικογένειας. Ο πατέρας του, Robert Darwin, ήταν γιατρός, ενώ η μητέρα του, Susanna Wedgwood, πέθανε το 1817, όταν ο Charles ήταν ακόμα 8 ετών.
Plot twist! θυμηθείτε το επίθετο της μητέρας του... και ίσως μας χρειαστεί στη συνέχεια.
Από μικρό παιδί έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για τη φυσική ιστορία και του άρεσε πολύ να συλλέγει αντικείμενα που σχετίζονταν με τον φυσικό κόσμο. Το 1825, σε ηλικία 16 χρονών, ξεκίνησε να εργάζεται δίπλα στον πατέρα του ως βοηθός ιατρού και το ίδιο έτος, μετά από παρακίνηση του πατέρα του, ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στο University of Edinburgh.
Ο έφηβος Charles, όμως, δεν έβρισκε ενδιαφέρον στις διαλέξεις και στο περιεχόμενο των μαθημάτων, με αποκορύφωμα να νιώσει αποστροφή για το αντικείμενο όταν παρακολούθησε την πρώτη χειρουργική επέμβαση της εποχής, που πραγματοποιήθηκε χωρίς αναισθησία σε ένα παιδί.
Απογοητευμένος από το αντικείμενο σπουδών του, εντάχθηκε σε μια λέσχη του πανεπιστημίου σχετική με τη μελέτη της φυσικής ιστορίας. Εκεί, συμμετείχε ενεργά στη μελέτη των θαλάσσιων ασπόνδυλων ζώων και ένα χρόνο αργότερα, στα 18 του έτη, παρουσίασε τα αποτελέσματα της μελέτης του που αποδείκνυαν ότι τα ζώα έχουν ίδια όργανα και διαφέρουν σε πολυπλοκότητα και ποικιλομορφία.
Ο πατέρας του, παρατηρώντας ότι ο γιός του δεν ασχολείται πλέον με το αντικείμενο της ιατρικής, τον ώθησε να ακολουθήσει σπουδές κληρικού, ένα επάγγελμα κύρους της εποχής εκείνης.
Το ταξίδι που του άλλαξε τη ζωή
Το 1831 το πολεμικό πλοίο HMS Beagle είχε προγραμματίσει την αναχώρησή του από την Αγγλία, με σκοπό να καταγράψει τις ακτές της Νότιας Αμερικής, μια διαδικασία που θα διαρκούσε πέντε έτη. Ο κυβερνήτης του πλοίου ζήτησε έναν βοηθό, ο οποίος θα αναλάμβανε τη θέση του φυσιοδίφη και θα ταξίδευε άνευ πληρωμής. Όταν προτάθηκε λοιπόν στον Charles η θέση αυτή, εκείνος δέχτηκε απευθείας.
Κατά το ταξίδι, ο Darwin περνούσε σχεδόν όλο τον χρόνο του στη στεριά μελετώντας τα γεωλογικά της χαρακτηριστικά, τα απολιθώματα, τους οργανισμούς και τους λαούς ιθαγενών. Συγκέντρωνε είδη ιστών και τεράστια οστά θηλαστικών που είχαν εξαφανιστεί.
Science fact
Ήξερες ότι
Κατά τη διαμονή του στα νησιά Γκαλαπάγκος παρατήρησε ότι οι χελώνες και οι ατριχόρνιθες (πτηνά) διέφεραν από νησί σε νησί. Επιπλέον παρατήρησε με θαυμασμό ότι οι σπίνοι είχαν διαφορετικό ράμφος, ανάλογα με το διαθέσιμο είδος τροφής στο εκάστοτε νησί. Στα νησιά όπου η κύρια πηγή τροφής ήταν τα έντομα, οι σπίνοι είχαν λεπτό και μυτερό ράμφος. Αντίθετα, στα νησιά όπου η τροφή ήταν οι καρποί των δέντρων, οι σπίνοι είχαν μεγαλύτερα ράμφη.
Παράλληλα, παρατήρησε τη βιαιότητα των αποικιοκρατών στους ιθαγενείς της Αμερικής και ένιωσε απέχθεια για το φαινόμενο της δουλείας. Παρατηρώντας τη ζωώδη συμπεριφορά των Βρετανών προς τους ιθαγενείς, έφτασε στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος δεν διαφέρει από τα ζώα.
Και ναι... το ταξίδι του αυτό έχει γίνει μέχρι και σενάριο κινουμένων σχεδίων…
Η Επιστροφή στην Αγγλία
Στις 2 Οκτωβρίου του 1836 ο Darwin επέστρεψε στην Αγγλία, όπου ήδη ήταν διάσημος στους επιστημονικούς κύκλους. Έτσι, ο πατέρας του μέσω επενδύσεων τον βοήθησε να γίνει αυτοχρηματοδούμενος επιστήμονας.
Κατά την επιστροφή του στην Αγγλία, έφερε μαζί του σημειώσεις 1750 σελίδων και 12 λίστες με 5436 είδη ιστών, οστών και σκελετών που δημιούργησε κατά το ταξίδι του. Ανέλυσε τα ευρήματά του με τη βοήθεια συνεργατών του στη Μεγάλη Βρετανία, όπου χρησιμοποίησαν λεξικά και καταλόγους για να ταυτοποιήσουν τα είδη που είχε συναντήσει ο Darwin στο ταξίδι του.
Στη συνέχεια, παρουσίασε τα αποτελέσματα του σχετικά με την ακτογραμμή της Χιλής στο Geological Society του Λονδίνου στις 4 Ιανουαρίου του 1837, και την ίδια μέρα παρουσίασε δείγματα θηλαστικών και πτηνών που συνάντησε στο ταξίδι του στο Zoological Society London.
Όμως, οι παρατηρήσεις του για τα διαφορετικά είδη πτηνών και χελωνών στα Γκαλαπάγκος τον απασχολούσαν έντονα και του είχε ήδη γεννηθεί στο μυαλό η ιδέα ότι πιθανόν τα διαφορετικά είδη χελώνας προέρχονται από ένα κοινό πρόγονο, που προσαρμόστηκε σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες.
Η ασθένεια, ο γάμος και η μελέτη του Thomas Malthus
Αργότερα τον ίδιο χρόνο, ο Darwin άρχισε να έχει έντονα συμπτώματα όπως ταχυπαλμίες και πόνο στο στομάχι εξαιτίας της παρασιτικής ασθένειας “Chagas disease” που είχε κολλήσει κατά το ταξίδι του. Μετακόμισε λοιπόν στο σπίτι της θείας του στην εξοχή, όπου γνώρισε την ξαδέρφη και μέλλουσα σύζυγό του Emma Wedgwood.
Μόλις τα συμπτώματά του βελτιώθηκαν και επέστρεψε στην Αγγλία, δημιούργησε δύο λίστες. Η μια έγραφε «να παντρευτώ» και η άλλη «να μην παντρευτώ» και παρέθετε τα υπέρ και τα κατά των δύο επιλογών. Τελικά, ζήτησε την Emma σε γάμο και μαζί απέκτησαν 10 παιδιά, κάποια από τα οποία λόγω της αιμομιξίας, υπέφεραν από αρρώστιες.
Science fact
Ήξερες ότι…
Τα επιχειρήματα του Darwin στη λίστα «να παντρευτώ» ήταν κάποια από τα εξής: Απόκτηση παιδιών, συνεχής αφοσίωση και παρέα στα γεράματα -καλύτερό από σκύλο.
Ενώ στην λίστα «να μην παντρευτώ» περιλάμβανε κάποια από τα ακόλουθα: Ελευθερία να πηγαίνω όπου θέλω, δεν θα είμαι αναγκασμένος να επισκέπτομαι συγγενείς.
Ολόκληρη τη λίστα θα τη βρεις εδώ .
Έπειτα, άρχισε να μελετά τον Thomas Malthus (1766-1834), ο οποίος υποστήριζε ότι ο ανθρώπινος πληθυσμός αναπτύσσεται γρηγορότερα από ότι η παραγωγή τροφής. Το γεγονός αυτό οδηγεί τους ανθρώπους σε έναν αγώνα επιβίωσης, που ανταγωνίζονται για την τροφή τους. Συσχέτισε έντονα την μαλθουσιανή θεωρία με την έρευνά του για την προέλευση των ειδών.
Τον Μάιο του 1839 εκδόθηκε το ημερολόγιο του, που σήμερα έχει τον τίτλο «The Voyage of the Beagle» το οποίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία.
Η έκδοση του “On the origin of species”
Κατά την εποχή εκείνη, θεωρούνταν ότι η ποικιλομορφία και η ύπαρξη οργανισμών στη Γη ήταν σχέδιο του Θεού, και οποιαδήποτε αντίθετη άποψη κατηγορούνταν ως βλάσφημη που είχε σκοπό την διατάραξη της ειρήνης. Ειδικότερα, η θεωρία του Jean Baptiste Lamarck, η οποία πρότεινε ότι τα είδη εξελίσσονται σύμφωνα με φυσικούς νόμους, είχε συνδεθεί με πολιτικό ριζοσπαστισμό. Για τον λόγο αυτό ο Δαρβίνος χρησιμοποιούσε τον όρο «μετάλλαξη» αντί για «εξέλιξη».
Science Fact
Ο Jean Baptiste Lamarck στην θεωρία που πρότεινε, υποστήριζε ότι μια περιβαλλοντική μεταβολή μπορεί να πυροδοτήσει μια σειρά από αλλαγές στους οργανισμούς, οι οποίες θα συνέβαιναν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Αντιθέτως ο Charles Darwin απέδειξε ότι οι αλλαγές είναι τυχαίες και οι οργανισμοί γεννιούνται με αυτές.
Ξεκίνησε λοιπόν πειράματα σε φυτά και ζώα ενώ συζητούσε με εκτροφείς ζώων που χρησιμοποιούσαν τον όρο της «τεχνητής επιλογής» και τον σύγκρινε με τη φυσική επιλογή.
Στην συνέχεια, πειραματίστηκε με σπόρους και με την ικανότητά τους να μεταφέρονται μέσω της θάλασσας στη στεριά.
O Wallace και η Δημόσια Διαμάχη
Το 1856 ο Charles Darwin διάβασε την μελέτη του Alfred Russel Wallace με τίτλο “On the law which has regulated the introduction of new species”, με τον οποίο είχαν φτάσει στο ίδιο συμπέρασμα για την καταγωγή των ειδών ταυτόχρονα και ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον. Έτσι, ξεκίνησαν να αλληλογραφούν ενώ οι συνεργάτες του Darwin τον πίεζαν να δημοσιεύσει πρώτος τη δουλειά του για να μην επισκιαστεί από τον Wallace. Οπότε, έγινε μια κοινή παρουσίαση της δουλειάς των Wallace και Darwin στην Linnean Society, στην οποία ο Charles Darwin δεν παρευρέθηκε ποτέ λόγω του θανάτου του γιού του.
Μετά την παρουσίαση, ο Darwin ξεκίνησε τη συγγραφή του “On the origin of species by means of natural selection” και στις 22 Νοεμβρίου του 1859 το βιβλίο του διατέθηκε προς πώληση, του οποίου η ζήτηση ήταν τόσο υψηλή, όπου πουλήθηκαν 1250 αντίτυπα. Λέγεται πως το βιβλίο αυτό είναι το πιο αμφιλεγόμενο και πολυσυζητημένο μέχρι σήμερα.
Αμέσως μετά τη δημοσίευση του έργου του, ξεκίνησε μια τεράστια δημόσια διαμάχη όπου οι εφημερίδες αποκαλούσαν τον Charles Darwin «ο άνθρωπος πίθηκος», παρόλο που εκείνος δεν μίλησε ποτέ για κάτι τέτοιο στο βιβλίο του. Ο Darwin παρακολουθούσε στενά τη διαμάχη και κρατούσε αρχείο από τις εφημερίδες που ανέφεραν το βιβλίο του. Όμως, ο ίδιος ποτέ δεν υπερασπίστηκε δημόσια το έργο του γιατί ήταν πολύ άρρωστος.
Κι όλα τελείωσαν κάπως έτσι...
Συνεχίζοντας τα πειράματά του, ο Darwin μετακομίζει σε εξοχική κατοικία γιατί η κόρη του αρρωσταίνει.
Παρόλο που τον προβλημάτιζαν πολύ θέματα όπως η καταγωγή του ανθρώπου και ο μηχανισμός της σεξουαλικής επιλογής (η ύπαρξη αισθητικών χαρακτηριστικών μη χρήσιμων για την επιβίωση), διέκοψε την έρευνά του και άρχισε να μελετά τις άγριες ορχιδέες και τον μηχανισμό που τα λουλούδια εξασφαλίζουν τη γονιμοποίηση μέσω του ελέγχου επικονίασης από τα έντομα.
Λίγο πριν τον θάνατό του, αν και καθηλωμένος στο κρεβάτι, είχε γεμίσει το δωμάτιό του με φυτά συνεχίζοντας τα πειράματά του. Την περίοδο εκείνη εκδόθηκαν κάποια σημαντικά βιβλία του.
Τα “Variation”, “The descent of man and selection in relation to sex” όπου παρουσίασε τη θεωρία της σεξουαλικής επιλογής και τις διαφορές ανάμεσα σε φυλές και φύλα, καθώς και το “Expression of the emotions in man and animals” στο οποίο ανέλυε τη συνέχεια της ανθρώπινης συμπεριφοράς από τα ζώα. Ανέπτυξε το επιχείρημα ότι το μυαλό του ανθρώπου και ο πολιτισμός του είναι αποτέλεσμα σεξουαλικής και φυσικής επιλογής.
Ο Charles Darwin πέθανε στις 19 Απρίλη του 1882 και τάφηκε στο Αββαείο του Westiminster κοντά στον Isaac Newton και τον William Herschel.
Άφησε το στίγμα του
Το έργο του Charles Darwin για την καταγωγή των ειδών έδωσε φως στους μηχανισμούς της εξέλιξης και στην προέλευση των ειδών. Η συνεισφορά του στην επιστήμη ήταν σπουδαία και για τον λόγο αυτό θεωρείται ο «πατέρας της εξέλιξης». Εδώ θα βρεις τη ζωή του #memiamatia.
Προς τιμήν του, πήραν το όνομά του 17 τοποθεσίες (συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, βουνών, περιοχών και πάρκων), 250 είδη, 2 φιλοσοφικά ρεύματα, ο πετρώδης αστεροειδής Florian, ένας σεληνιακός και αρριανός κρατήρας, ένα προτεινόμενο δορυφορικό σύστημα, βραβεία, μετάλλια και η μονάδα μέτρησης της εξέλιξης Darwin. Επιπλέον, η τράπεζα της Αγγλίας από το 2000 έως το 2018 τύπωσε χαρτονομίσματα 10 λιρών με τον Charles Darwin.
Τι να θυμάσαι:
Άγγλος φυσιοδίφης που αποτελεί τους θεμελιωτές του κλάδου της Εξέλιξης.
Ο Darwin μέσω του ταξιδιού του με το HMS Beagle κατάφερε και συνέλεξε πληροφορίες που τον οδήγησαν στη θεωρία του για την προέλευση των ειδών.
Στο “On the origin of species” δεν αναλύεται η καταγωγή του ανθρώπου, αλλά χελωνών και πτηνών των νησιών Γκαλαπάγκος.
Πέρα από την καταγωγή των ειδών, ο Darwin εκπόνησε μελέτες σχετικές με τη ζωολογία, τη βοτανολογία και τη γεωλογία.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Charles Darwin I Biography, Theory of Evolution and Facts I Britannica, https://www.britannica.com/biography/Charles-Darwin
Charles Darwin, Biography, https://www.biography.com/scientist/charles-darwin
Λίγα λόγια για τη Μαίρη Σπανουδάκη...
"Γεια σας, ονομάζομαι Σπανουδάκη Μαρία και κατάγομαι από τα Χανιά της Κρήτης. Από μικρή ήθελα να ασχοληθώ με την επιστήμη και ένιωθα δέος και θαυμασμό για τους επιστήμονες, οι οποίοι ερευνούσαν και προσπαθούσαν να δώσουν απαντήσεις σε σύνθετα ερωτήματα. Αν και ξεκίνησα σπουδές στο τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ, γρήγορα συνειδητοποίησα ότι θέλω να ασχοληθώ με την βιολογία, μια απόφαση που με οδήγησε στην κεντρική Ιταλία, όπου ξεκίνησα να φοιτώ στο τμήμα Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας του Università degli studi di Perugia, απολαμβάνοντας κάθε δευτερόλεπτο των σπουδών μου. Στα έντονα ενδιαφέροντα μου ανήκουν: η Ιολογία, η Γενετική, η Ανοσολογία και η Βιοχημεία. Το μεγαλύτερο όνειρό μου είναι να ασχοληθώ με την έρευνα, συμβάλλοντας στην διεύρυνση της επιστημονικής γνώσης."