Αντιβιοτικά: το σήμερα
Έγινε ενημέρωση: 5 Νοε 2020
Πόσα πράγματα γνωρίζετε για τα αντιβιοτικά; Σε ποια περίπτωση ο γιατρός θα μας γράψει αντιβιοτικά; Τι γίνεται, για παράδειγμα, αν η λοίμωξη οφείλεται σε κάποιον ιό; Ποιες είναι άλλες χρήσεις αντιβιοτικών; Έχετε ακούσει για το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής;
Ας δούμε λίγα πράγματα για τα αντιβιοτικά που έφεραν επανάσταση και καθόρισαν ουσιαστικά τη σύγχρονη Ιατρική και όχι μόνο...
Τι είναι τα αντιβιοτικά;
Τα αντιβιοτικά αποτελούν ένα «όπλο» καταπολέμησης των βακτηριακών λοιμώξεων. Είναι χημικές ουσίες που στοχεύουν βακτήρια και μύκητες, δηλαδή μπορούν να συμβάλλουν στην καταστροφή τους ή να παρεμποδίσουν την ανάπτυξή τους. Έτσι, εάν το βακτήριο είναι ευαίσθητο στο αντιβιοτικό τότε θα σταματήσει να πολλαπλασιάζεται ή απλά θα πεθάνει. Είναι, ωστόσο, ακίνδυνα για τα ανθρώπινα κύτταρα καθώς παρουσιάζουν εκλεκτική τοξικότητα έναντι μόνο των βακτηριακών κυττάρων.
Ας τονίσουμε ότι δεν αποτελούν πανάκεια για όλες τις λοιμώξεις. Δεν είναι δραστικά ενάντια στους ιούς, για αυτό και δεν θα μας δοθούν ποτέ αντιβιοτικά για τη θεραπεία του κοινού κρυολογήματος ή της γρίπης.
Γιατί είναι σημαντικά;
Τα αντιβιοτικά έχουν σώσει αμέτρητες ζωές και έχουν συμβάλλει καθοριστικά στον έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών που ήταν οι κύριες αιτίες θανάτου του ανθρώπου για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής του.
Μπορείτε να σκεφτείτε άλλες χρήσεις αντιβιοτικών εκτός από την Ιατρική;
Η λίστα είναι μάλλον μεγαλύτερη από ό,τι φαντάζεστε. Η χρήση αντιβιοτικών είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε διάφορους κλάδους όπως:
Κτηνοτροφία – πρόληψη και θεραπεία εκτρεφόμενων ζώων, και ως αυξητικοί παράγοντες
Ιχθυοκαλλιέργειες και γενικά σε υδατοκαλλιέργειες – πρόληψη εμφάνισης ασθενειών λόγω του στρες που δέχονται τα υδρόβια ζώα από τη βιομηχανική εκτροφή
Μελισσοκομία – θεραπεία και πρόληψη βακτηριακών λοιμώξεων στις προνύμφες μελισσών
Κτηνιατρική – θεραπεία και πρόληψη μετάδοσης ασθενειών στα ζώα
Καλλιέργειες φρούτων, λαχανικών και καλλωπιστικών φυτών υψηλής αξίας – θεραπεία μόλυνσης των φυτών από παθογόνα για αυτά βακτήρια
Συντήρηση τροφίμων – αναστολή ανάπτυξης παθογόνων βακτηρίων
Παραγωγή αιθανόλης και διαφόρων καθαριστικών προϊόντων
Μικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η χρήση αντιβιοτικών ως αυξητικών παραγόντων στα εκτρεφόμενα ζώα απαγορεύτηκε το 2006. Πραγματοποιούνται αυστηροί έλεγχοι στη χρήση αντιβιοτικών στα ζώα εκτροφής, ώστε να χορηγούνται μόνο όταν κρίνεται απόλυτα απαραίτητο. Συγχρόνως, στον τομέα της υγείας επιδιώκεται δραστικά η μείωση της άσκοπης χρήσης αντιβιοτικών.
Θα σκέφτεστε τώρα: Μα, καλά, και γιατί να μην χρησιμοποιούμε ένα τόσο «θαυματουργό φάρμακο»;
Μία αναπόφευκτη συνέπεια της υπέρμετρης χρήσης αντιβιοτικών είναι η μικροβιακή αντοχή. Όπως όλοι οι οργανισμοί έτσι και οι παθογόνοι μικροοργανισμοί στοχεύουν στην επιβίωση. Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί συνέπεια της φυσικής επιλογής, κατά την οποία οι μικροοργανισμοί που εκτίθενται συχνά σε κάποιο αντιβιοτικό και καταφέρνουν να παραμείνουν ζωντανοί, επικρατούν στον πληθυσμό των μικροοργανισμών. Το φαινόμενο εντείνεται με την υπέρμετρη και μη ενδεδειγμένη χρήση (ιατρική και μη) αντιβιοτικών στις μέρες μας. Έτσι, αυξάνονται οι πιθανότητες τα βακτήρια να «συνηθίσουν» την ουσία, δηλαδή προσαρμόζονται έτσι ώστε το αντιβιοτικό να μην τα επηρεάζει.
Γιατί μας αφορά η μικροβιακή αντοχή;
Ανθεκτικά βακτήρια στα αντιβιοτικά έχουν διασπορά στο περιβάλλον και στα ζώα και μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο μέσω της επαφής ή μέσω της τροφικής αλυσίδας. Διάφορα παθογόνα είναι ανθεκτικά σε όλα τα διαθέσιμα αντιβιοτικά μέχρι σήμερα και αναφέρονται ως “superbugs” ή «πανανθεκτικά». Έτσι, παρόλο που υπάρχουν περισσότερα από 100 αντιβιοτικά, ασθενείς πεθαίνουν από αυτά τα «πανανθεκτικά» μικρόβια.
Ήξερες ότι…
Ήδη από 1945 ο Alexander Fleming προειδοποίησε ότι τα παθογόνα βακτήρια αποκτούν αντοχή στα αντιβιοτικά – ειδικά με παρατεταμένη χρήση σε χαμηλές δόσεις.
Η «Χρυσή Εποχή» των αντιβιοτικών ήταν μεταξύ 1940 και 1960 με την ανακάλυψη περισσότερων από 20 κλάσεων (τα αντιβιοτικά κατηγοριοποιούνται σε κλάσεις βάσει της χημικής δομής τους). Ωστόσο, μόνο 2 νέες κλάσεις έχουν εισαχθεί από το 1968 έως σήμερα!
Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε κατανάλωση αντιβιοτικών.
Σταματώντας την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών μειώνουμε τη μικροβιακή αντοχή – τα βακτήρια δεν απειλούνται πλέον και χάνονται οι μηχανισμοί αντοχής τους.
Τα αντιβιοτικά επιδρούν και στα προστατευτικά για τον οργανισμό μας βακτήρια. Η άσκοπη λήψη αντιβιοτικών αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Για περισσότερες πληροφορίες:
https://www.government.nl/topics/antibiotic-resistance/measures-against-antibiotic-resistance
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance
Nicolaou, K., Rigol, S. A brief history of antibiotics and select advances in their synthesis. J Antibiot 71, 153–184 (2018). https://doi.org/10.1038/ja.2017.62
Kate Gould, Antibiotics: from prehistory to the present day, Journal of Antimicrobial Chemotherapy, Volume 71, Issue 3, March 2016, Pages 572–575, https://doi.org/10.1093/jac/dkv484
Meek RW, Vyas H, Piddock LJV (2015) Nonmedical Uses of Antibiotics: Time to Restrict Their Use? PLoS Biol 13(10): e1002266. doi:10.1371/ journal.pbio.1002266
Aminov RI (2010) A brief history of the antibiotic era: lessons learned and challenges for the future. Front. Microbio. 1:134. doi: 10.3389/fmicb.2010.00134
εικόνα από: https://scitechdaily.com/new-strategy-makes-bacteria-more-vulnerable-to-antibiotics/