Το ταξίδι του μπιζελιού
Έγινε ενημέρωση: 14 Φεβ 2021
Πολλές φορές έχουμε ακούσει ότι στη ζωή υπάρχουν τρεις απολαύσεις: η ερωτική επαφή, το φαγητό και ο ύπνος. Για την ερωτική επαφή και πώς συνδέεται με την ευχαρίστηση απαντήσαμε στο άρθρο Έρωτας ή αντίδραση "πολέμου". Η επόμενη μεγάλη απόλαυση είναι το φαγητό. Πώς λοιπόν το σώμα μας προσλαμβάνει τροφή, η οποία πέρα από απόλαυση είναι ουσιαστική για την επιβίωσή μας;
Το ανθρώπινο σώμα έχει αναπτύξει ένα εξειδικευμένο σύστημα για την επεξεργασία της τροφής, το οποίο δεν είναι άλλο από το πεπτικό σύστημα. Το πεπτικό σύστημα αποτελείται από τον πεπτικό σωλήνα και τα επικουρικά πεπτικά όργανα. Ο πεπτικός σωλήνας έχει μήκος περίπου 9 μέτρα σε κατάσταση πλήρους χαλάρωσης. Ξεκινάει από το στόμα, συνεχίζει στον φάρυγγα, τον οισοφάγο, τον στόμαχο ή στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο και καταλήγει στον πρωκτό (Εικόνα.1). Τα επικουρικά όργανα περιλαμβάνουν τους σιελογόνους αδένες, το πάγκρεας και το χοληφόρο σύστημα.
Η κυριότερη λειτουργία του πεπτικού ή γαστρεντερικού συστήματος είναι η επεξεργασία της τροφής και η απορρόφηση, δηλαδή η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών και του νερού στο αίμα. Οι τροφές που καταναλώνουμε αποτελούν πηγή ενέργειας για τη διεκπεραίωση των λειτουργιών του σώματος όπως έχουμε πει σε προηγούμενο άρθρο (Μια σύντομη περιγραφή του ανθρώπινου σώματος!).
Η αρχή του ταξιδιού.
Έστω, ότι σήμερα το μεσημέρι φάγατε αρακά - αναρωτηθήκατε ποτέ τι συμβαίνει στο κάθε μπιζέλι που υπήρχε στο πιάτο σας;
Στην αρχή φέρατε το κουτάλι με τον αρακά στο στόμα, και το επόμενο βήμα ήταν να μασήσετε τη μπουκιά σας. Αυτά τα δύο βήματα αποτελούν την είσοδο της τροφής στο σώμα, και ταυτόχρονα το πρώτο στάδιο επεξεργασίας της. Τα δόντια, κατά τη μάσηση, σπάνε τα μπιζέλια σε μικρότερα κομμάτια, ενώ η γλώσσα βοηθάει στο να ανακατευτούν τα μπιζέλια με το σάλιο που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες φτιάχνοντας έναν πολτό. Το σάλιο περιέχει μεταξύ άλλων λυσοζύμη, ένα ένζυμο με αντιβακτηριακή δράση και βλέννη που βοηθάει στη διολίσθηση των τροφών.
Science fact
Ήξερες πως για τους υδατάνθρακες η πέψη ξεκινά ήδη από το στόμα; Η σιελική αμυλάση, που περιέχεται στο σάλιο, είναι ένα ένζυμο που ξεκινά τη διάσπασή τους κατά τη μάσηση.
Εικόνα 1: Ανατομία του πεπτικού συστήματος
Αμέσως μετά, τα μπιζέλια περνάνε με τη βοήθεια του φάρυγγα στον οισοφάγο ο οποίος καταλήγει στον στόμαχο (Εικόνα. 1). Ο συνολικός χρόνος διέλευσης της τροφής από τον φάρυγγα και τον οισοφάγο είναι κατά μέσο όρο 6-10 δευτερόλεπτα.
Φτάνοντας στο στομάχι τα μπιζέλια ανακατεύονται με τις εκκρίσεις που περιλαμβάνουν το γαστρικό οξύ και πεπτικά ένζυμα. Οι εκκρίσεις του στομάχου ανακατεύονται μαζί με τα μπιζέλια με μια σειρά συσπάσεων του στομάχου και δημιουργούν τον πολτό.
Science fact
Τα μπιζέλια παραμένουν στο στομάχι για 2-3 ώρες, ενώ ο χρόνος αυτός αυξάνεται για τροφές γενικά πιο πλούσιες σε λίπη.
Μετά τον στόμαχο, ο πολτός περνάει στο δωδεκαδάκτυλο, το πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου. Στο δωδεκαδάκτυλο εκκρίνονται ένζυμα από το πάγκρεας που βοηθούν στην πέψη και ουσίες που εξουδετερώνουν τον όξινο πολτό. Επιπλέον, εκκρίνεται η χολή από το ήπαρ που βοηθάει στην πέψη και την απορρόφηση των λιπών.
Με την είσοδο του πολτού στο λεπτό έντερο, αυτός διαλύεται ακόμη περισσότερο με κινήσεις κατάτμησης, αναμειγνύοντας και προωθώντας αργά τον πολτό προς το παχύ έντερο. Όλα τα προϊόντα της πέψης των τροφών και το νερό απορροφώνται φυσιολογικά στο λεπτό έντερο. Η απορρόφηση αυτή γίνεται χωρίς έλεγχο και συνεπώς όσο περισσότερο φαγητό φάμε τόσο περισσότερα θρεπτικά συστατικά θα διασπαστούν και θα απορριφθούν.
Τέλος το λεπτό έντερο μεταβιβάζει τα υπολείμματα του πεπτικού χυλού στο παχύ έντερο όπου γίνεται απορρόφηση νερού και περαιτέρω επεξεργασία των άπεπτων συστατικών των τροφών, όπως οι φυτικές ίνες, από συμβιωτικούς μικροοργανισμούς. Ταυτόχρονα, τα υπολείμματα των τροφών προωθούνται προς τον πρωκτό για να αποβληθούν από το σώμα.
Το ταξίδι του μπιζελιού είναι μόνο η αρχή για να κατανοήσουμε τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Σε επόμενα άρθρα θα αναφερθούμε σε θέματα όπως: πώς το σώμα μας απορροφά τα θρεπτικά συστατικά των τροφών, πώς μεταβολίζει ουσίες όπως το αλκοόλ, ποιος είναι ο ρόλος των μικροοργανισμών στο έντερο και πολλά πολλά άλλα...
Τι να θυμάσαι:
Το γαστρεντερικό σύστημα αποτελείται από τον πεπτικό σωλήνα και τα επικουρικά όργανα.
Η πέψη της τροφής γίνεται μηχανικά (μάσηση) και ενζυμικά.
Όσο περισσότερο τρώμε, τόσο περισσότερα μόρια απορροφώνται και αποθηκεύονται στο σώμα μας (κυρίως με τη μορφή λίπους).
Η όλη διαδικασία της κινητικότητας του εντέρου - έκκρισης, πέψης και απορρόφησης - εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και επηρεάζει με τη σειρά της ακόμη και την υγεία μας.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Lauralee S., (2013): Introduction to Human Physiology. Publisher BROOKS/COLE CENGAGE Learning
Martini F.,(2004): Fundamentals of Anatomy and Physiology. Publisher Pearson Education International
Εικόνες από : freepik.com , biorender.com