Αξίζει το κόστος(;)…

freepik.com

Τι κοινό έχουν οι άνθρωποι, οι μαϊμούδες, οι πίθηκοι, κάποια είδη νυχτερίδας και ίσως, ένα είδος ποντικιού; H απάντηση βρίσκεται σε μια διαδικασία όχι και τόσο συνηθισμένη στη φύση, τον έμμηνο κύκλο. Με μια πρώτη σκέψη η έμμηνος ρύση, κοινώς γνωστή ως «περίοδος», φαίνεται σαν μια εξαιρετικά κοστοβόρα διαδικασία, καθώς συνεπάγεται απώλεια θρεπτικών συστατικών για το γυναικείο σώμα και σωματική εξάντληση. Ωστόσο, μήπως τελικά προσφέρει περισσότερα από όσα κοστίζει; Για να δούμε...

Αναλυτικά για τα γεγονότα του έμμηνου κύκλου έχουμε αναφερθεί στο άρθρο, «Ένας κύκλος, ο πιο γεωμετρικός», ωστόσο αξίζει άλλη μια παράθεση των βασικών διαδικασιών που αφορούν το ενδομήτριο. Οι βασικές αλλαγές που υφίσταται το ενδομήτριο, λοιπόν, είναι ο πολλαπλασιασμός και η διαφοροποίηση των κυττάρων του (δημιουργία φθαρτού ενδομήτριου), η αγγειογένεση καθώς και η προσέλκυση συγκεκριμένων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.

Γιατί συμβαίνουν όμως όλα αυτά;

Η απάντηση βρίσκεται στην κύηση. Σε περίπτωση γονιμοποίησης το φθαρτό ενδομήτριο οριοθετεί την εισβολή του εμβρύου στη μήτρα, ενώ παράλληλα του παρέχει τις απαραίτητες ουσίες για την επιβίωσή του (θρεπτικά συστατικά, οξυγόνο κ.ά.). Σκοπός; Μια υγιής σύνδεση του εμβρύου στον μητρικό ιστό και η δημιουργία ενός άνοσο-ανεκτικού περιβάλλοντος που θα το φιλοξενήσει.

Γιατί αυτό είναι απαραίτητο;

Ας το δούμε από την αρχή. Γνωρίζουμε ότι το έμβρυο δημιουργείται από τη σύντηξη του μητρικής προέλευσης ωαρίου και του πατρικής προέλευσης σπερματοζωαρίου. Συνεπώς, το έμβρυο φέρει γονίδια «ξένα» για τη μητέρα τα οποία έχει κληρονομήσει από τον πατέρα του. Η παρουσία αυτών των γονιδίων μπορεί να το καταστήσει «στόχο» για το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας. Για αυτόν τον λόγο, λοιπόν, στη μήτρα απαιτείται ένα ανεκτικό περιβάλλον, ώστε να μην αναγνωριστεί το έμβρυο σαν «εισβολέας». Όπως αντιλαμβανόμαστε, όλες οι αλλαγές του ενδομήτριου στοχεύουν στην υγιή έκβαση της κυοφορίας τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο.

Για ποιον λόγο οι αλλαγές αυτές να υπάρχουν σε κάποια είδη και σε κάποια άλλα όχι;

Στα περισσότερα θηλαστικά, η διαφοροποίηση του ενδομήτριου γίνεται μόνο παρουσία του εμβρύου. Με άλλα λόγια, το ίδιο το έμβρυο σηματοδοτεί την έναρξη της δημιουργίας του φθαρτού ενδομήτριου. Ωστόσο, στα είδη που βιώνουν έμμηνο κύκλο το σήμα αυτό δίνεται από ορμόνες χωρίς να απαιτείται η παρουσία εμβρύου.

Η βασική ορμόνη ρύθμισης του ενδομήτριου είναι η προγεστερόνη, η οποία καθορίζει τη δημιουργία, καθώς και την αποβολή του φθαρτού ενδομήτριου μέσω αλλαγών στα επίπεδά της εντός του σώματος. Έντονη μείωσή της σηματοδοτεί την αποβολή του, συνεπώς έμμηνο ρύση.

Το πιο ενδιαφέρον, βέβαια, είναι πως το χαρακτηριστικό της περιόδου φαίνεται να έχει δημιουργηθεί και εδραιωθεί τουλάχιστον 3 φορές ανεξάρτητα, μια για τα πρωτεύοντα, μια για το ένα είδος ποντικού που το φέρει, και τουλάχιστον μια για τις νυχτερίδες. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει πως σαν χαρακτηριστικό επιφέρει βελτίωση στην αναπαραγωγική ικανότητα των οργανισμών που το διαθέτουν.

Σε αυτό το σημείο θα αναρωτιέσαι «Μα και οι σκύλοι δεν έχουν;». Η απάντηση είναι όχι, στα σκυλιά η διαδικασία είναι διαφορετική. Αρχικά, η αιμορραγία συμβαίνει στο στάδιο του προοίστρου, που δεν συμπίπτει ορμονικά με τη μείωση της προγεστερόνης. Κατά δεύτερον στο στάδιο αυτό η αιμορραγία δεν προέρχεται από το ενδομήτριο αλλά από τον κόλπο, συνεπώς στα σκυλιά λειτουργεί διαφορετικά η διαδικασία.

Κλείνοντας..

Σε επόμενο άρθρο μας θα απαντήσουμε στο γιατί δημιουργήθηκε ο έμμηνος κύκλος, καθώς επίσης θα μιλήσουμε για το «Φαινόμενο της Σύγκρουσης Μητέρας- Εμβρύου». Για την ώρα συμπεραίνουμε πως το σώμα μας χρησιμοποιεί τα ενεργειακά του αποθέματα με σύνεση, ωστόσο όταν πρόκειται για την επιβίωσή του δρα «απλόχερα».

Τι να θυμάσαι:

• Η υγιής σύνδεση του εμβρύου στη μήτρα και η δημιουργία ενός άνοσο-ανεκτικού περιβάλλοντος είναι μερικά από τα σημαντικότερα συμβάντα της κύησης.

• Το ανοσο-ανεκτικό περιβάλλον της μήτρας απαιτείται ώστε να μην αναγνωριστεί το έμβρυο σαν «εισβολέας».

• Το χαρακτηριστικό της περιόδου φαίνεται να έχει δημιουργηθεί και εδραιωθεί τουλάχιστον 3 φορές ανεξάρτητα.

Για περισσότερες πληροφορίες:

• Jarrell J, The Significance and Evolution of Menstruation, Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology (2018), doi: 10.1016/j.bpobgyn.2018.01.007.

• D. Emera. R. Romero, and G. Wagner, The evolution of menstruation: A new model for genetic assimilation, Bioessays.2012 January; 34(1): 26–35. doi:10.1002/bies.201100099

εικόνες από: freepik.com